RED ALERT IN MAHARASHTRA – IMD ने दिला ऑरेंज अलर्ट!
२७ सप्टेंबर २०२५ रोजी IMD ने दिलेला ऑरेंज आणि रेड अलर्ट (RED ALERT) म्हणजे फक्त हवामान विभागाचा इशारा नाही तर तो एक राज्यभरातील अस्थिरतेचा आरसा आहे. कोकणात मुसळधार पाऊस, घाटमाथ्यावर अतिवृष्टी, तर मराठवाड्यात वीजपुरवठा कोलमडला. मुंबई, पुणे, नांदेड, बीड, सोलापूर, जालना या ठिकाणी सगळीकडे पाणी साचलेलं, वाहतूक ठप्प, आणि जनजीवन विस्कळीत. या पावसाने केवळ रस्ते नव्हे, तर शहरी गतिशीलता, शेती, आणि तरुणाईचं रोजचं आयुष्यही थांबवलं आहे. हवामान बदलाच्या या तीव्रतेत महाराष्ट्राला आता केवळ छत्री नव्हे, तर सामूहिक कृतीची गरज आहे.
रेड अलर्ट झोन: जालना, बीड, सोलापूर – पावसाचा कहर आणि सामाजिक परिणाम
महाराष्ट्रातील जालना, बीड आणि सोलापूर जिल्ह्यांमध्ये हवामान विभागाने रेड अलर्ट (RED ALERT) जारी केला आहे, ज्याचा अर्थ अत्यंत मुसळधार पावसाची शक्यता आणि त्यातून उद्भवणाऱ्या गंभीर पूरस्थितीचा धोका. या भागांमध्ये गेल्या २४–४८ तासांत झालेल्या पावसामुळे शेतजमीन पूर्णतः जलमय झाली असून, अनेक ठिकाणी कापूस, सोयाबीन, तूर आणि बाजरीच्या पिकांचे मोठे नुकसान झाले आहे. शेतकऱ्यांच्या महिन्यांच्या मेहनतीवर पाणी फिरले असून, कर्जबाजारीपणाची भीती पुन्हा डोकं वर काढतेय.
वाहतूक व्यवस्था पूर्णतः कोलमडली आहे. ग्रामीण रस्ते पाण्याखाली गेले, पुलांवरून प्रवास धोकादायक ठरतोय, आणि काही गावांमध्ये वाहनांची ये-जा पूर्णतः बंद झाली आहे. ST बस सेवा रद्द, खाजगी वाहनांना प्रवेशबंदी, आणि रुग्णवाहिकांना पर्यायी मार्गांचा वापर करावा लागत आहे. यामुळे आरोग्य सेवा, शैक्षणिक सुविधा आणि दैनंदिन जीवन ठप्प झालं आहे.
सोलापूर जिल्ह्यातील काही भागांमध्ये घरांमध्ये पाणी शिरल्यामुळे नागरिकांना स्थलांतर करावं लागत आहे. जिल्हा प्रशासनाने तात्पुरती निवारा केंद्रं उभारली आहेत, पण पाण्याचा स्तर वाढत असल्यामुळे स्थानिक प्रशासनावर ताण वाढतोय. बीड जिल्ह्यातील धरणांमध्ये जलस्तर धोका पातळीच्या जवळ पोहोचला असून, धरणातून पाणी सोडण्याची शक्यता व्यक्त केली जात आहे, ज्यामुळे खालच्या भागांमध्ये पूरस्थिती अधिक गंभीर होऊ शकते.
या रेड अलर्ट झोनमध्ये वीजपुरवठा खंडित, मोबाइल नेटवर्क अडचणीत, आणि शेतकऱ्यांपासून विद्यार्थ्यांपर्यंत प्रत्येक घटक त्रस्त आहे. हवामान बदलाच्या या तीव्रतेत, या जिल्ह्यांना केवळ मदतीची नव्हे, तर दीर्घकालीन पुनर्रचना धोरणांची गरज आहे.
Orange Alert Zones (मध्यम ते अतिवृष्टी, सतर्कता आवश्यक)
मुंबई, ठाणे, पालघर, रायगड तसेच पुणे, अहमदनगर, परभणी, हिंगोली आणि नांदेड या जिल्ह्यांमध्ये मुसळधार पावसाचा जोर कायम असून अनेक शहरी भागांमध्ये पाणी साचले आहे. यामुळे लोकल आणि रेल्वे सेवा विस्कळीत झाली असून प्रवाशांना मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. शाळा आणि महाविद्यालये बंद ठेवण्यात आली आहेत, तर काही भागांमध्ये वीजपुरवठा खंडित झाल्यामुळे दैनंदिन जीवनावर परिणाम झाला आहे. प्रशासनाकडून मदत कार्य सुरू असले तरी परिस्थिती गंभीर आहे.
Yellow Alert Zones (हलका ते मध्यम पाऊस, सामान्य सतर्कता)
नाशिक, धुळे, सांगली, कोल्हापूर तसेच नागपूर, अमरावती, चंद्रपूर आणि गडचिरोली या जिल्ह्यांमध्ये हलका ते मध्यम पावसाचा जोर कायम असून ग्रामीण भागात पाणी साचण्याची शक्यता वाढली आहे. यामुळे शेतजमिनी ओलावल्या असून तूर, सोयाबीन, भात आणि ऊस पिकांवर प्रतिकूल परिणाम होण्याची चिन्हं आहेत. काही भागांत पिकांची मुळे कुजण्याची स्थिती निर्माण झाली असून शेतकऱ्यांमध्ये चिंता वाढली आहे. प्रशासनाकडून जलनियंत्रणासाठी उपाययोजना सुरू आहेत, मात्र हवामान अनिश्चित असल्यामुळे शेतीचं नुकसान टाळणं कठीण ठरत आहे.
पावसाचा स्रोत: बंगालच्या उपसागरात नवीन डिप्रेशन
IMD च्या माहितीनुसार, बंगालच्या उपसागरात तयार झालेल्या नवीन चक्रीवादळ प्रणालीमुळे महाराष्ट्रात पावसाचा जोर लक्षणीयरीत्या वाढला आहे. या हवामानीय चक्रीवादळात Typhoon Ragasa चे अवशेष मिसळल्यामुळे पावसाची तीव्रता अधिक झाली आहे. पुढील २–३ दिवसांत कोकण, घाटमाथा आणि मराठवाडा भागात अतिवृष्टी होण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली असून, प्रशासनाने सतर्कतेचे निर्देश जारी केले आहेत.
नांदेड, परभणी, हिंगोली – वीजपुरवठा कोलमडला
नांदेड जिल्ह्यातील मुसळधार पावसामुळे १९ गावांमध्ये वीजपुरवठा पूर्णतः बंद झाला असून सुमारे १२,००० ग्राहक प्रभावित झाले आहेत. पाण्याखाली गेलेल्या सबस्टेशन्समुळे सुरक्षेच्या कारणास्तव वीजपुरवठा तात्पुरता खंडित करण्यात आला आहे. हिंगोली जिल्ह्यातील कुरुंदकर, अंबडास आणि सोनथाना भागात शेतीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या वीजवाहिन्या बंद पडल्या आहेत. Deglur विभागातील अनेक गावांमध्ये विजेचे खांब कोसळले असून DP फ्रेम्सही पावसामुळे ढासळल्या आहेत, ज्यामुळे वीज पुनर्संचालन कार्यात अडथळे निर्माण झाले आहेत.
सरकारी सूचना आणि नागरिकांसाठी मार्गदर्शक तत्त्वे
सध्याच्या मुसळधार पावसाच्या पार्श्वभूमीवर पूरप्रवण भागात प्रवास टाळणे अत्यंत आवश्यक आहे. विजांच्या वेळी झाडाखाली थांबणं धोकादायक ठरू शकतं, त्यामुळे सुरक्षित आश्रयस्थानीच थांबा. स्थानिक प्रशासनाने उभारलेल्या मदत केंद्रांचा वापर करा आणि गरज असल्यास तात्काळ संपर्क साधा. अफवा पसरवण्याऐवजी अधिकृत स्रोतांमधूनच माहिती मिळवा आणि तीच पाळा—कारण सतर्कता हीच सुरक्षिततेची पहिली पायरी आहे.