नवीन GST दर कपात: इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंवर दिलासा, ग्राहकांसाठी सुवर्णसंधी
भारतातील सामान्य ग्राहकांसाठी एक मोठी दिलासादायक बातमी समोर आली आहे. केंद्र सरकारने काही महत्त्वाच्या इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंवर GST दरात कपात केली आहे. ही घोषणा जीएसटी परिषदेच्या बैठकीनंतर केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी केली. ही दर कपात २२ सप्टेंबर २०२५ पासून लागू होणार आहे आणि त्यामुळे टीव्ही, एसी, वॉशिंग मशीन, फ्रिज यांसारख्या वस्तूंच्या किंमतीत लक्षणीय घट होण्याची शक्यता आहे. या निर्णयामुळे ग्राहकांना आर्थिक दिलासा मिळणार आहे आणि देशातील इलेक्ट्रॉनिक बाजारपेठेत नवचैतन्य निर्माण होईल. चला तर मग, या निर्णयाचा सविस्तर आढावा घेऊया.
पूर्वीची GST आणि नवीन GST काय बदलले आहे?
पूर्वी जीएसटी दर चार वेगवेगळ्या स्लॅब्समध्ये विभागलेले होते – ५%, १२%, १८% आणि २८%. ही रचना जरी तांत्रिकदृष्ट्या व्यवस्थित वाटत असली, तरी प्रत्यक्षात अनेक वस्तूंवर उच्च दराने कर लागू होत होता. विशेषतः २८% स्लॅबमध्ये येणाऱ्या वस्तू सामान्य ग्राहकांसाठी अत्यंत महागड्या ठरत होत्या. उदाहरणार्थ, टीव्ही, एअर कंडिशनर, फ्रिज, वॉशिंग मशीन यांसारख्या घरगुती इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंवर २८% जीएसटी लागू होत असल्यामुळे त्या वस्तूंच्या मूळ किंमतीपेक्षा करामुळे अंतिम किंमत खूपच वाढत असे. त्यामुळे मध्यमवर्गीय ग्राहकांना या वस्तू खरेदी करताना आर्थिक ताण सहन करावा लागत होता.
या कर रचनेमुळे विक्रेत्यांनाही अडचणी येत होत्या. ग्राहकांची मागणी कमी होत असल्यामुळे विक्रीत घट होत होती आणि त्यामुळे उत्पादन क्षेत्रावरही परिणाम होत होता. याशिवाय, विविध स्लॅब्समुळे कर भरताना व्यापाऱ्यांना अनेक तांत्रिक अडचणींचा सामना करावा लागत होता. कर प्रणाली गुंतागुंतीची वाटत होती आणि कर चुकवण्याचे प्रमाणही वाढत होते.
पण आता जीएसटी परिषदेनं ही रचना सुलभ करत फक्त ५% आणि १८% हे दोन स्लॅब ठेवले आहेत. हा निर्णय केवळ कर दर कमी करण्यापुरता मर्यादित नाही, तर तो एक व्यापक धोरणात्मक बदल आहे. यामुळे कर प्रणाली अधिक पारदर्शक आणि सुलभ होईल. ग्राहक, विक्रेते आणि उत्पादक यांच्यासाठी ही रचना अधिक सोयीची ठरेल.
या बदलामुळे अनेक वस्तूंवर २८% कर हटवून १८% दर लागू करण्यात आला आहे. म्हणजेच, ज्या वस्तूंवर पूर्वी २८% कर लागू होत होता, त्या आता १०% ने कमी दराने उपलब्ध होतील. याचा थेट फायदा ग्राहकांना मिळणार आहे. उदाहरणार्थ, एखाद्या ₹५०,००० किंमतीच्या टीव्हीवर पूर्वी ₹१४,००० जीएसटी लागायचा, पण आता तोच टीव्ही ₹९,००० जीएसटीसह मिळेल. म्हणजेच ग्राहकाला ₹५,००० ची थेट बचत होईल.
दर कपात झालेल्या वस्तू
खाली दिलेल्या तक्त्यात जीएसटी दर कपात झालेल्या महत्त्वाच्या इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंची यादी, पूर्वीचा आणि सध्याचा जीएसटी दर, आणि अंदाजे बचत यांचा सविस्तर आढावा दिला आहे:
| वस्तूचे नाव | पूर्वीचा GST दर | नवीन GST दर | अंदाजे बचत (₹) |
|---|---|---|---|
| LCD/LED टीव्ही | 28% | 18% | ₹2,000 – ₹4,000 |
| कंप्युटर मॉनिटर्स | 28% | 18% | ₹1,500 – ₹3,000 |
| प्रोजेक्टर | 28% | 18% | ₹2,000 – ₹3,500 |
| सेट-टॉप बॉक्स | 28% | 18% | ₹1,000 – ₹2,000 |
| विंडो/स्प्लिट एअर कंडिशनर | 28% | 18% | ₹1,500 – ₹2,500 |
| डिशवॉशर्स | 28% | 18% | ₹1,500 – ₹2,000 |
| सिंगल/डबल डोअर फ्रिज | 28% | 18% | ₹2,000 – ₹3,500 |
| वॉशिंग मशीन (टॉप/फ्रंट लोड) | 28% | 18% | ₹1,800 – ₹3,000 |
| होम थिएटर सिस्टम | 28% | 18% | ₹1,500 – ₹2,500 |
| स्मार्ट स्पीकर्स | 28% | 18% | ₹1,000 – ₹2,000 |
हा बदल विशेषतः मध्यमवर्गीय ग्राहकांसाठी मोठा दिलासा आहे. तुम्ही जर नवीन इलेक्ट्रॉनिक वस्तू खरेदी करण्याचा विचार करत असाल, तर ही वेळ तुमच्यासाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकते.
मोबाईल आणि लॅपटॉपवर कोणताही बदल नाही
मोबाईल फोन आणि लॅपटॉप या दोन अत्यावश्यक आणि सर्वाधिक वापरल्या जाणाऱ्या इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंवर GST दरात कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही, ही बाब अनेक ग्राहकांसाठी थोडी निराशाजनक ठरू शकते. सरकारने टीव्ही, एसी, फ्रिज, वॉशिंग मशीन यांसारख्या वस्तूंवर जीएसटी दर २८% वरून १८% केला असला, तरी मोबाईल आणि लॅपटॉपसाठी पूर्वीप्रमाणेच १८% दर कायम ठेवण्यात आला आहे. यामागे सरकारचा दृष्टिकोन असा आहे की या वस्तूंवर आधीपासूनच तुलनात्मकदृष्ट्या कमी दर लागू आहे आणि त्यांची मागणीही प्रचंड आहे. मोबाईल फोन हे आजच्या डिजिटल युगात प्रत्येक व्यक्तीच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनले आहेत—शिक्षण, व्यवसाय, बँकिंग, सोशल मीडिया, आरोग्य सेवा अशा अनेक क्षेत्रांमध्ये त्यांचा वापर होतो.
त्याचप्रमाणे लॅपटॉप हे वर्क फ्रॉम होम, ऑनलाइन शिक्षण, फ्रीलान्सिंग आणि डिजिटल व्यवसायांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे साधन ठरले आहे. त्यामुळे या वस्तूंच्या विक्रीत आधीपासूनच स्थिर वाढ दिसून येते, आणि दर कपात केल्यास सरकारच्या महसुलावर परिणाम होण्याची शक्यता असते. याशिवाय, सरकारने उत्पादन क्षेत्राला चालना देण्यासाठी दर कपात केली असून मोबाईल आणि लॅपटॉपसारख्या वस्तूंचा उत्पादन साखळी वेगळी असल्यामुळे त्यांना सवलतीचा लाभ देण्यात आलेला नाही. परिणामी, ग्राहकांनी या वस्तूंच्या किंमतीत कोणताही बदल अपेक्षित ठेवू नये. जर तुम्ही नवीन मोबाईल किंवा लॅपटॉप खरेदी करण्याचा विचार करत असाल, तर २२ सप्टेंबर २०२५ नंतर वाट पाहण्याची गरज नाही, कारण दरात कोणताही फरक पडणार नाही. दर कपात झालेल्या इतर वस्तूंप्रमाणे या वस्तूंवर सवलत मिळणार नसली, तरी त्यांचं महत्त्व आणि वापर यात कोणतीही घट होणार नाही.
GST मधील बदल आणि बाजारपेठेतील परिणाम
GST दर कपातीमुळे भारतीय इलेक्ट्रॉनिक बाजारपेठेत बहुपदरी आणि सकारात्मक परिणाम होणार आहेत. ग्राहकांच्या खरेदीवृत्तीमध्ये वाढ होईल कारण टीव्ही, एसी, फ्रिज, वॉशिंग मशीन यांसारख्या वस्तू अधिक परवडणाऱ्या दरात उपलब्ध होतील, ज्यामुळे मध्यमवर्गीय ग्राहकांचा सहभाग वाढेल. विक्रेत्यांना अधिक मागणी मिळेल, विक्रीत वाढ होईल आणि सणासुदीच्या काळात विशेष ऑफर्स आणि सवलतींचा लाभ घेता येईल. उत्पादन क्षेत्राला चालना मिळेल, विशेषतः देशांतर्गत उत्पादक आणि MSME उद्योगांना, ज्यामुळे रोजगाराच्या संधी वाढतील आणि “मेक इन इंडिया” मोहिमेला बळकटी मिळेल. बाजारात स्पर्धा वाढल्यामुळे ब्रँड्स नवकल्पना आणि तंत्रज्ञानात गुंतवणूक करतील, ज्यामुळे ग्राहकांना अधिक चांगल्या वैशिष्ट्यांसह उत्पादने मिळतील. ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्म्सवरही विक्रीत वाढ होईल, कारण ऑनलाइन खरेदी अधिक सुलभ आणि परवडणारी होईल.
सरकारच्या महसुलात तात्पुरती घट होऊ शकते, पण वाढलेली विक्री आणि कर संकलनामुळे दीर्घकालीन आर्थिक फायदा होण्याची शक्यता आहे. एकंदरीत, ही दर कपात ग्राहक, विक्रेते, उत्पादक आणि सरकार या सर्व घटकांसाठी फायदेशीर ठरणारी असून भारताच्या आर्थिक विकासाला गती देणारी ठरेल.